به گزارش آرانیوز، طرح خوداتکایی دانههای روغنی یکی از مهمترین طرحهای وزارت جهاد کشاورزی در دولتهای یازدهم و دوازدهم بود که در جهت کاهش وابستگی به خارج از کشور و تأمین نیاز روغن کشور در داخل تدوین و اجرا شد؛ طرحی که به سرانجام رسیدن آن میتوانست منجر به افزایش امنیت غذایی، اشتغال زایی و جلوگیری از خروج ارز از کشور شود. هر چند که طی سالهای گذشته دولتهای وقت بر اجرای این طرح تاکید زیادی داشتند و حدود ١٠ درصد نیز ضریب خوداتکایی بهبود یافت اما عقب ماندگی زیادی در برنامه رقم خورد.
طرح خوداتکایی دانههای روغنی چیست؟
طرح خود اتکایی دانههای روغنی یکی از هشت طرح خوداتکایی محصولات اساسی بود که توسط وزارت جهاد کشاورزی شد. اجرای این طرح ۱۰ ساله که تا افق ۱۴۰۴ تدوین شده بود از نیمه دوم سال ۹۴ آغاز شد. بر این اساس باید در پایان این ۱۰ سال، حداقل ۷۰ درصد نیاز کشور را به روغن در داخل تأمین میشد و به گفته مسئولان وقت وزارت جهاد کشاورزی بیشترین تمرکز در این زمینه روی محصول کلزا بود؛ با این استدلال که این دانه در پاییز کشت میشود و از نزولات جوی استفاده میکند بنابراین به حل بحران کم آبی کشور نیز کمک میشود.
با گذشت حدود ۵ سال از اجرای این طرح، پیش بینیهای مسئولان وزارت جهاد کشاورزی تاکنون محقق نشده و عقب ماندگی زیادی در این حوزه مشاهده میشود. به عبارتی طی این سالها گذشته میزان خوداتکایی تنها حدود ۱۰ درصد رشد کرده و از حدود شش درصد به ١٦ درصد رسیده است. همچنین وضعیت موجود نیز گویای این نیست که مسئولان بتوانند در مدت باقی مانده عقب ماندگی ایجادشده را جبران کنند و به اهداف برنامه دست یابند.
به گفته مسئولان وزارت جهاد کشاورزی در سال ۹۴، حدود ۹۶ درصد از روغن مورد نیاز کشور، وارداتی و ۶ درصد تولید داخل بود اما این رقم در پایان سال ۹۸ حدود ۱۶ درصد روغن مورد نیاز کشور تولید داخل بود. (جزئیات بیشتر را اینجا بخوانید)
به دلیل اهمیت موضوع، سید جواد ساداتی نژاد، وزیر جهاد کشاورزی دولت سیزدهم هم در هنگام اخذ رأی اعتماد از مجلس، بر خوداتکایی در تولید دانههای روغنی تاکید زیادی داشت و افزایش ضریب خوداتکایی دانههای روغنی تا ۵٠ درصد را بعنوان هدف خود اعلام کرد.
چرا طرح خوداتکایی دانههای روغنی به هدف نرسید؟
درباره اینکه چرا طرح مذکور به نتیجه نرسیده، دلایل مختلفی مطرح میشود که تخصیص ارز ۴۲۰۰ تومانی برای واردات محصول نهایی از جمله روغن خام و کنجاله، نبود تکنولوژی و ماشین آلات مناسب، عدم حمایت لازم از کشاورزان، تأخیر در پرداخت مطالبات کشاورزان، عدم توانایی دولت در اجرای طرح الگوی کشت و … از جمله دلایل مطرح شده است. در همین زمینه سید جعفر حسینی، مشاور نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه کلزا همواره بیشترین افزایش قیمت را در بین محصولات کشاورزی داشته است، افزود: با این حال هیچگاه نرخ خرید تضمینی این محصول متناسب با هزینههای واقعی تولید و نرخ تورم نبوده است.
وی کمبود ماشین آلات و ضعف در این حوزه را از دیگر دلایل عدم توسعه کشت کلزا اعلام کرد و افزود: وقتی کاری را از صفر تا صد درست و اصولی انجام میدهید اما در لحظه آخر به مشکل بر میخورید تمام دستاوردها از بین میرود. وضعیت ناوگان مخصوص برداشت کلزا نیز چندان مناسب نیست و هد برداشت به میزان اندک در داخل کشور وجود دارد بنابراین هم موقع برداشت ریزش داریم وهم محصول دچار ناخالصی میشود و زمان تحویل افت میخورد که این به کشاورز خسارت میزند.
حسینی با بیان اینکه هنگام برداشت کلزا با کمباین تخصصی، حدود ۳ درصد وزن محصول برداشت شده ریزش محصول وجود دارد، گفت: در برداشت کلزا با کمباین غیر تخصصی، میزان ریزش حداقل ۲ تا ۳ برابر میشود.
این فعال بخش خصوصی با بیان اینکه در بحث خرید نیز حمایت کافی از تولیدکننده نمیشود، افزود: واردات روغن با ارز دولتی باعث شده واردات به صرفه تر از تولید باشد و به همین دلیل بنده معتقدم ارز ۴۲۰۰ تومانی واردات روغن باید حذف شود.
یک کارشناس حوزه روغن نباتی نیز در گفتگو با خبرنگار مهر مباحثی از جمله فقدان مکانیزاسیون مناسب، نبود تکنولوژیهای روز و مواردی از این قبیل را در عدم تحقق طرح خوداتکایی دانههای روغنی مؤثر دانست.
این کارشناس که خواست نامش در گزارش ذکر نشود، با اشاره به اینکه بذر مورد نیاز کشت کلزا وارداتی است، گفت: شفافیتهای لازم در زمینه واردات بذور به کشور وجود ندارد.
وی اضافه کرد: متأسفانه در کشور با کمبود کمباین تخصصی برداشت کلزا مواجه هستیم که همین مساله نیز به تولید خسارت زیادی میزند.
چرا خوداتکایی در تولید دانههای روغنی مهم است؟
به گفته علیرضا مهاجر، سرپرست فعلی معاونت زراعت وزارت جهادکشاورزی و مجری سابق طرح خوداتکایی دانههای روغنی، سالانه بین ٣.۵ تا ۴ میلیارد دلار صرف واردات روغن به کشور میشود. همین دلیل کافی است تا روی خوداتکایی در تولید دانههای روغنی تمرکز شود، صرفه جویی ارزی که در این زمینه میتواند برای کشور اتفاق بیفتد، رقم بسیار قابل توجهی است ضمن اینکه ایجاد اشتغال، ارزش افزوده و افزایش امنیت غذایی از جمله دلایل مهم دیگر در این حوزه است.