به گزارش آرانیوز، اوایل انقلاب، آیت الله حسن زاده، امام جمعه آمل بودند. در آن ایام ارتباط زیادی با مردم داشتند. آن زمان، کمونیست‌ها و چریک‌ها به آمل حمله کردند و آمل به شهر هزار سنگر تبدیل شد، فرمانده اصلی مبارزه با کمونیست‌ها و دفاع از شهر و مردم آمل، آیت الله حسن زاده آملی بود؛ نه اینکه ایشان را از سمت حکومت تعیین کرده باشند، بلکه آیت الله حسن زاده در آمل بودند و ایشان خود به میدان آمدند و لباس رزم پوشید و به دفاع از شهر پرداختند.
حجت الاسلام والمسلمین احمد عابدی در گفت و گویی به سیره علمی و عملی علامه حسن زاده آملی پرداخته است که مشروح آن بدین شرح است:
پیرامون چهره علمی، عرفانی و فلسفی علامه حسن زاده آملی، واژه و عناوین متعددی بیان شده که مهم‌ترین عنوان، ذوالفنون است. اگر امکان دارد توضیحی درباره این عنوان و همچنین سیره زندگی ایشان بفرمایید.
لقب ذوالفنون بودن برای آیت الله حسن زاده آملی، به‌حقیقت کلمه صحیح است. ایشان واقعاً جامع علوم مختلف بودند. خیلی از علما بودند که در رشته‌های مختلفی صاحب نظر بودند و تخصص داشتند؛ مانند شیخ بهایی. ولی کسی که خود آیت الله حسن زاده آملی، از آن زیاد نام می‌بردند، مرحوم آملی، صاحب کتاب نفائس الفنون بود. صاحب کتاب نفائس الفنون، کتاب حاضر را در توضیح ۶۰ علم مختلف نوشته؛ یعنی ایشان در ۶۰ علم، مانند یک کسی که متبحر و متخصص باشد، اظهار نظر کرده. در کتاب حاضر از علم تجوید، ریاضیات، هیأت، طب، فقه، اصول و ... بحث کرده است. مرحوم آملی برای آیت الله حسن زاده به‌عنوان یک الگو مطرح بود.
آیت الله حسن زاده در علوم مختلف نیز صاحب نظر بودند. ایشان علوم مختلف را به‌خوبی خوانده بود، از ادبیات فارسی بگیرید که ایشان برخی از باب‌های کتاب کلیله و دمنه را که ترجمه نشده بودند، به فارسی ترجمه کرد. ایشان در ادبیات عربی باز به‌همین شکل، بسیار دقیق و فصیح می‌نوشت و حتی شعر عربی بسیار قراء و بلندی سروده‌اند.
ایشان نه‌تنها در فقه و اصول مجتهد بود، بلکه مرجع تقلید بود و مقلد داشت. سال‌ها بود که رسالۀ ایشان و مناسک حجشان چاپ شده بود و از ایشان تقلید می‌کردند. آیت الله حسن زاده آملی هم در فلسفه اشراق، هم مشاء و هم در حکمت متعالیه در بالاترین سطح علمی قرار داشت. علامه حسن زاده، کتاب شفاء را تدریس می‌کردند و در جای‌جای کتاب اظهار نظر می‌فرمودند. در کتاب‌های حکمت متعالیه، در بالاترین سطح علمی چه در زمینه فلسفه صدرایی، چه در زمینه کتاب‌های سهروردی و اشراقی قرار داشتند.
آن مرحوم در زمینه عرفانی، کتاب مصباح الانس را تدریس می‌کرد. مصباح الانس، کتابی بود که مرحوم آشتیانی در زمانی گفته بود که الآن در کره زمین کسی نیست که بتواند این کتاب را در دستانش بگیرد و بگوید من این کتاب را می‌فهمم. آیت الله حسن زاده در سطحی بود که این کتاب را تدریس می‌کرد و حتی امام خمینی(ره) نیز تعلیقه‌ای بر این کتاب دارند.
آیت الله حسن زاده در علوم ریاضی و کتاب‌های نجومی تبحر داشت. می‌توان گفت شاید بیشترین تخصص و کار آیت الله حسن زاده، درعلوم ریاضی و نجوم بود. اگر کسی به‌تاریخ علم نگاه کند، بیشترین کتاب‌هایی که علمای مسلمان در طول تاریخ نوشته‌اند، کتاب‌هایی درباره نجوم و هیأت است. آیت الله حسن زاده در هر دو علم، واقعاً متخصص بودند. شاید حدود ۳۰۰ آیه شریفه قرآن در این باره وجود دارد. بخش عمده‌ای از بحارالانوار، روایاتی است که درباره نجوم و هیأت نقل شده است.
حتی در ساخت آلات کروی یا نجومی، در قدیم علمی تحت عنوان اُکَر وجود داشت. آیت الله حسن زاده با وسایل مختلف کره یا اسطرلاب می‌ساخت. اسطرلاب یک آلت نجومی است؛ اما خود ساختن اسطرلاب نیازمند علم است که کتاب‌های فراوانی درباره آن نوشته شده. در یکی از نکته‌های کتاب هزار و یک‌نکته، چهل نوع آلت علوم هیأت و نجوم را نام می‌برند که آیت الله حسن زاده همه این‌ها را خودش ساخته است. البته این‌ها از ابتکارات ایشان نیست، از قدیم این ابزارها ساخته می‌شد؛ اما اگر تنها یک کسی فقط کاربرد اسطرلاب را یاد بگیرد، هنر کرده است! خود علامه حسن زاده می‌فرمودند این ابزار مرتبط با ریاضی، نسخ شدن و قدیم و جدید ندارند.
طب قدیم، یکی دیگر از علومی است که علامه حسن زاده در آن تبحر داشتند. ایشان در علومی از قبیل علوم قرآن، تفسیر، تجوید، قرائت و بلکه علوم مختلفی که مرتبط با قرآن است صاحب نظر بودند. آیت الله حسن زاده در علم رجال بسیار متخصص بودند که حتی کتابی در این زمینه نوشته‌اند. علامه حسن زاده علوم مختلفی را می‌دانست، قلم زده بود و کتاب‌هایی نوشته که همه کتاب‌های ایشان ارزشمند و عالمانه‌ای هستند. اگر کسی تنها فقط دو کتاب هزار و یک‌نکته و هزار و یک کلمه را در نظر بگیرد، به جامعیت و ذوالفنون بودن ایشان پی می‌برد.
