این موضوع دیگر قابل کتمان نیست که با توجه به گسترش کمی دانشگاه‌ها و افزایش تعداد دانشجویان، ارتباط متوازن بین توانایی‌های دانشجویان و موفقیت‌های آنها در کاریابی و اشتغال، یک امر ضروری محسوب می‌شود؛ به نظر می‌رسد عدم تناسب کافی بین برنامه‌های درسی رشته‌های تحصیلی موجود در دانشگاه‌ها با مهارت‌ها و توانایی‌های مورد نیاز بازار کار، مهمترین عامل موفق نبودن دانش آموختگان در کاریابی و اشتغال است.
اجرای طرح «دستیار فناوری» با راهبری دانشگاه و پارک‌ها
در همین راستا و به منظور بهبود توانمندی دانشجویان، آموزش مهارت‌های مرتبط با کارآفرینی، کار تیمی، دانش تجاری و پیشگامی در عرصه فناوری و نوآوری برای دانشجویان، معاونت تازه تاسیس فناوری در وزارت علوم طرحی تحت عنوان «دستیار فناوری» با راهبری و هدایت دو نهاد دانشگاه و پارک علم و فناوری در هر استان برنامه‌ریزی کرده است.
این طرح بر اساس هدایت هدفمند آموزه‌های دانشجویان در راستای استفاده کاربردی و کسب تجربه عملی جهت شکل‌گیری دانشگاه جامعه محور و کارآفرین و ایجاد انگیزه و حس امید در دانشجویان و با هدف تربیت نیروی متخصص، تنظیم و برنامه‌ریزی شده است.
بر اساس برنامه‌ای که این معاونت تنظیم کرده، طرح دستیار فناوری، اهدافی چون افزایش مهارت‌ها و استعدادهای دانشجویان، ارتقای توان پاسخگویی دانشگاه به نیازهای جامعه، تقویت واحدهای فناور با تأمین نیروی انسانی متخصص و توسعه همکاری متقابل پارک علم و فناوری و دانشگاه و در آخر جهت دادن به برنامه تحقیق و توسعه واحدهای فناور را دنبال می‌کند.
وزارت علوم به دنبال افزایش توان اشتغال پذیری دانشجویان
وزارت علوم به دنبال این است که با اجرای این طرح، پایان نامه‌های تقاضامحور را کاربردی کند و توان اشتغال پذیری دانشجویان را ارتقا دهد ضمن اینکه موقعیت‌های شغلی به محض فارغ‌التحصیلی را نیز بهبود بخشد. مهارت آموزی به دانشجویان جهت ورود به بازار کار، کسب درآمد دانشجویان و کمک به تأمین هزینه‌های تحصیلی و افزایش اثربخشی فارغ‌التحصیلان در داخل کشور و جلوگیری از خروج نخبگان از دیگر موارد مهمی ست که وزارت علوم از خروجی این طرح انتظار دارد.
وزارت علوم به عنوان نهاد مجری در سطح ملی با هدف ایجاد اشتغال و تربیت نیروی متخصص، مسئولیت ارزیابی، هدایت و راهبری مطرح در سطح ملی همچنین تأمین منابع مالی مورد نیاز را بر عهده دارد. پارک‌های علم و فناوری نیز به عنوان یکی از مهمترین نهادهای فعال در توسعه زیست بوم فناوری، نوآوری و کارآفرینی با هدف ارتقا تعاملات خود با دانشگاه و توسعه کمی و کیفی واحدهای فناور مسئولیت اجرای منطقه‌ای طرح را بر عهده دارند و اما معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه‌ها به عنوان نهاد دست اندرکار با هدف افزایش مهارت عملی دانشجویان، مسئولیت هدایت و راهبری طرح در سطح دانشکده‌های مختلف پیگیری می‌کند.
بر اساس مدت زمان قرارداد طی یک دوره چندماهه برای مدت مجموع ۳۰۰ ساعت، حمایت‌های مالی در طول دوره و پس از تأیید گزارشات ارزیابی‌های ماهیانه برای متقاضیان در نظر گرفته شده است. عاملیت پرداخت حمایت‌های مالی مورد نظر در این طرح از طریق صندوق عامل استان ذی‌ربط و در قالب قرارداد منعقده فی ما بین پارک علم و فناوری و صندوق پس از پایان دوره و تأیید پارک انجام می‌شود.
مشوق‌های مالی به واحدهای فناور اختصاص می‌یابد
مشوق‌های مالی از جمله وام بدون بهره، تخصیص فضای بیشتر، افزایش سقف امتیازات سالیانه و سایر مشوق‌ها در چارچوب قوانین پارک به واحدهای فناور در پایان طرح دستیار فناوری تخصیص داده می‌شود.
گواهی پایان دوره طرح دستیار فناوری برای متقاضیان و واحدهای فناور توسط پارک صادر می‌شود. فرایند ثبت نام و ورود متقاضیان و یا واحدهای فناور به طرح، به طور کامل از طریق سامانه‌ای که پارک در نظر می‌گیرد، انجام می‌پذیرد.
علی خیرالدین معاون فناوری وزارت علوم در گفتگویی که با خبرنگار مهر داشت، در تشریح جزییات این طرح گفت: بر اساس این طرح، دانشجویان کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری یک دوره زمانی ۶ ماهه را در قالب کار دانشجویی در شرکت‌های فناور و دانش بنیان می‌گذرانند.
بر اساس این طرح، دانشجویان کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری یک دوره زمانی ۶ ماهه را در قالب کار دانشجویی در شرکت‌های فناور و دانش بنیان می‌گذرانند
پرداخت ماهیانه ۳ میلیون به دانشجویان دکتری
خیرالدین گفت: در این طرح برای شرکت‌های فناور و دانش بنیان که دانشجویان را جذب کنند، تسهیلات وام و تخفیف‌های مالیاتی در نظر گرفته شده است. همچنین مبلغ یک میلیون تومان به صورت ماهیانه به دانشجویان کارشناسی، ۲ میلیون تومان به دانشجویان ارشد و ۳ میلیون تومان ماهیانه به دانشجویان دکتری پرداخت می‌شود و پس از گذراندن دوره ۶ ماهه گواهی‌پایان‌دوره برای دانشجویان صادر می‌شود.
دانشجویان چگونه برای حضور در این طرح درخواست دهند؟
با اعلام فراخوان در سطح دانشگاه، متقاضی از زمان ثبت نام اطلاع می‌یابد و در سامانه فعال در سایت معاونت فناوری ثبت نام و مدارک لازم را بارگذاری می‌کند.
حضور متقاضی در دوره منوط به ارائه مجوز کتبی استاد راهنما / معاون آموزشی دانشکده برای شرکت در طرح بوده که باید در قالب فرم مجوز شرکت در دوره تهیه شود.
تخصیص ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلیون تومان به پارک‌ها
بهنام طالبی سرپرست دفتر برنامه‌ریزی و توسعه فناوری و نوآوری وزارت علوم در گفتگو با خبرنگار مهر، در تشریح جزییات بیشتری از این طرح گفت: این طرح تقریباً در همه پارک‌های کشور در حال اجراست و به هر پارک ۱۰۰ یا ۲۰۰ میلیون داده‌ایم البته به برخی پارک‌ها بودجه بیشتری تعلق گرفته است.
سرپرست دفتر برنامه‌ریزی و توسعه فناوری و نوآوری وزارت علوم افزود: در مجموع حدود ۷-۸ میلیارد تومان اعتبار برای این طرح در نظر گرفته شده است. طرح دستیار فناور در فاز ابتدایی است و اگر از آن استقبال شود، نیاز است که دستگاه‌های مختلفی از جمله وزارت کار و معاونت علمی از آن حمایت کنند.
شرایط ویژه دانشجویان برای دستیار فناوری
وی در پاسخ به این سوال که دانشجویان برای ورود به این طرح چه شرایطی باید داشته باشند، ادامه داد: دانشجویان کارشناسی پس از پایان نیم سال ششم، دانشجویان کارشناسی ارشد پس از پایان نیم سال دوم و دانشجویان دکتری پس از پایان نیم سال چهارم می‌توانند برای ورود به این طرح اقدام و ثبت نام کنند.
دانشجویان کارشناسی پس از پایان نیم سال ششم، دانشجویان کارشناسی ارشد پس از پایان نیم سال دوم و دانشجویان دکتری پس از پایان نیم سال چهارم می‌توانند برای ورود به این طرح اقدام و ثبت نام کنند
این مقام مسئول وزارت علوم افزود: تعداد واحدهای درسی قابل اخذ توسط دانشجو در نیمسال شرکت در طرح باید به نحوی انتخاب شود که در فعالیت ایشان در واحد فناور خللی ایجاد نشود. وظایف محوله به متقاضی توسط واحد فناور در قالب طرح دستیار فناوری منطبق بر تخصص متقاضی و در چارچوب حوزه تخصصی مورد نیاز واحد فناور مشخص می‌شود و از قوانین دوره کارآموزی تبعیت می‌کند؛ بنابراین دغدغه‌های درس و پاس کردن واحدهای دانشجویان باید گذشته باشد.
طالبی خاطرنشان کرد: البته امکان دارد دانشجویی به لحاظ معدلی و آموزشی نسبت به دانشجوی دیگری جایگاهش پایین‌تر باشد ولی آن شرکت مورد نظر به لحاظ فنی به آن فرد نیاز داشته باشد چرا که به طور مثال دانشجو به لحاظ تخصصی از توانمندی‌هایی برخوردار است و یا با کار کردن با یک نرم افزار خاصی آشناست و یا تجربه‌ای در صنعت دارد.
سرپرست دفتر برنامه‌ریزی و توسعه فناوری و نوآوری وزارت علوم تصریح کرد: پیش از زمان اجرای دوره مطابق با برنامه زمان بندی، بر اساس فراخوان، کلیه واحدهای فناور، از زمان شروع فرایند اطلاع می‌یابند. پذیرش واحد فناور بر اساس ارزیابی عملکرد سالانه انجام می‌گیرد و اولویت با واحدهای فناوری است که دارای روحیه تعامل و همکاری بوده و توسط پارک تأیید شوند.
وی افزود: حداکثر ظرفیت تعداد دستیار فناوری تحت حمایت سالیانه توسط پارک علم و فناوری استان بر اساس منابع مالی تخصیص داده شده، اعلام می‌شود و تعداد ظرفیت اختصاصی به هر مقطع تحصیلی به طور برابر صورت خواهد گرفت. سقف تعداد متقاضی برای هر واحد فناوری در هر دوره توسط پارک مشخص می‌شود، ارزیابی واحد فناور در چارچوب ضوابط و مقررات پارک انجام خواهد شد.
در آیین نامه مربوط به این طرح جزئیات بیشتری درباره قرارداد مابین دانشجو و دانشگاه یا پارک علم و فناوری و تعهد در مقابل جبران خسارت و احتمالی ذکر شده که بخش‌هایی از آن به شرح زیر است:
«عدم افشای اطلاعات طبقه بندی شده و رعایت شرایط، حدود، مالکیت، اعتبار، حقوق، محدودیت‌ها و جزئیات مربوطه که از جانب طرف اول به منظور انجام تعهدات یا امور محوله در طول دوره طرح دستیار فناوری در اختیار طرف دوم (دانشجو) قرار داده می‌شود.
صاحب اطلاعات ملزم نیست تمامی اطلاعات حیاتی واحد فناور را در اختیار طرف دوم قرار دهد و صرفاً اطلاعات که مرتبط با انجام امور اداری با رعایت سمت و جایگاه شغلی طرف دوم است، در اختیار ایشان قرار می‌گیرد؛ این قرارداد هیچ تعهدات استخدام و بکارگیری ایجاد نمی‌کند. طرف دوم متعهد می‌شود که کلیه الزامات و شرایط کارگاهی را رعایت نموده و در صورت لزوم دوره‌های ایمنی و HSE را گذرانده باشد.
کلیه اطلاعات و موضوعاتی که در اختیار طرف دوم قرار می‌گیرد و دارای طبقه بندی است، محرمانه محسوب می‌گردد. این قرارداد از تاریخ امضا تا زمانی که اطلاعات در اختیار طرف دوم است، نافذ و مؤثر است. در صورت قطع همکاری طرف دوم با طرف اول، طرف دوم متعهد است که کلیه اسناد و اطلاعاتی را که قابل استرداد به طرف اول هستند، به طرف اول مسترد نماید. با پایان رابطه همکاری فی مابین نیز هر یک از طرفین ملزم به رعایت مفاد این سند می‌باشند.
دانشجو تعهد می‌کند که اطلاعات و اسناد واحد فناور را صرفاً در راستای اهداف کسب و کار مورد بهره گیری قرار دهد و در صورت نیاز به اصلاح و تغییر در آن اطلاعات بدون موافقت طرف اول اقدام به این کار نکند.
در صورتی که طرف اول، کلیه نسخه‌های اسناد و اطلاعاتی که در اختیار طرف دوم است را مطالبه کند، طرف دوم ملزم است در مدت ۵ روز کاری نسبت به ارائه آنها اقدام کند.
دانشجو تعهد می‌نماید که در مدت رابطه استخدامی با واحد فناور با هیچیک از کسب و کارهای رقبا همکاری نداشته باشد.
طرف دوم تعهد می‌کند در مدت رابطه استخدامی از هر گونه مصاحبه با روزنامه‌ها، خبرگزاری‌ها و رسانه نسبت به ارائه اطلاعات واحد فناور اکیداً خودداری کند.
طرف دوم نسبت به اطلاعاتی که در اختیارش قرار دارد دارای وصف امین می‌باشد و حق هیچ گونه نفع و انتفای از آن اطلاعات را ندارد.
دانشجو تعهد می‌کند که کلیه خساراتی را که در اثر قصور یا تقصیر وی یا عدم ایفای هر یک از تعهدات ناشی از قرارداد متوجه طرف اول می‌شود، جبران کند.
تقویم خسارت با طرف اول بوده و طرف دوم متعهد به پرداخت مبلغ برآوردی طرف اول شده و حق هرگونه اعتراضی را از خود سلب می‌نماید. ارزیابی و تقویم خسارات برعهده کارشناس مالی واحد فناور بوده و ایشان هر مبلغی را نسبت به جبران خسارت وارده تعیین نماید، طرف دوم حق اعتراض به آن نخواهد داشت.»
آغاز فراخوان جذب دستیار فناور در دانشگاه‌ها
در راستای اجرای طرح دستیار فناوری، دانشگاه‌ها در حال حاضر در مرحله دادن فراخوان برای جذب دانشجویان هستند؛ به طور مثال معاون پژوهشی و فناوری دانشگاه پیام نور چند روز گذشته اعلام کرده است: ثبت نام طرح «دستیار فناوری» ویژه دانشجویان دانشگاه پیام نور از اول خردادماه از طریق نشانی اینترنتیwww.parkintern.ir آغاز می‌شود و تا ۲۰ خرداد ماه ۱۴۰۱ ادامه خواهد یافت.
این مقام مسئول دانشگاه پیام نور با اشاره به تدبیر مقام معظم رهبری و نامگذاری سال ۱۴۰۱ به نام «تولید، دانش بنیان، اشتغال آفرین» و نقش بارز دانشگاه‌ها در این خصوص گفت: طرح دستیار فناوری با هدف حضور فعال دانشجویان در زیست بوم فناوری با راهبری و هدایت نهاد دانشگاه و پارک علم و فناوری هر استان از سوی معاونت فناوری و نوآوری وزارت علوم به دانشگاه‌ها ابلاغ شد و دانشگاه پیام نور نیز پس از عقد تفاهم نامه با پارک‌های علم و فناوری، این امکان را برای دانشجویان این دانشگاه در سراسر کشور فراهم کرد.
وی این اقدام را یکی از اولویت‌های مهم دانشگاه پیام نور در راستای تحقق شعار سال و توسعه فعالیت‌های فناوری و پژوهشی دانست و با اشاره به جزئیات و شرایط ثبت‌نام دانشجویان در این طرح افزود: دانشجویان در قالب کارآموزی در شرکت‌های دانش بنیان و فناور مورد تایید پارک‌های علم و فناوری حضور یافته و علاوه بر حضور در زیست بوم فناوری و دوره‌های مهارت افزایی، از مزایای این طرح از جمله حمایت مالی و همچنین دریافت گواهی پایان طرح، بهره مند می‌شوند.
دکتر شاکرمی رئیس پارک علم و فناوری لرستان نیز درباره این طرح گفته است: در طرح دستیار فناوری با دوره‌های کارآموزی اجباری دانشگاه‌ها که خروجی چندانی ندارند متفاوت است زیرا این طرح با رضایت و علاقه مندی دانشجو است و چنانچه به درستی مدیریت شود و دانشجویان برجسته در شرکت‌های فناور جذب شوند این شرکت‌ها به ادامه کار با دانشگاه‌ها ترغیب خواهند شد.
وی با اشاره به اینکه در ابتدا مبلغ مناسبی از سوی پارک به این طرح اختصاص داده شده است و در صورت پیاده‌سازی و موفقیت قطعاً مبالغ بیشتری را به این امر اختصاص خواهیم داد، افزود: با توجه به اینکه جریان فناوری از دانشگاه‌ها شروع می‌شود و آنجا مبدا ایجاد فناوری هستند، این طرح می‌تواند تعامل خوبی را در زمینه ارتباط دانشگاه و صنعت ایجاد کند
شاکرمی بیان کرد: این طرح علاوه بر ایجاد درآمد برای دانشجویان و کاربردی کردن پایان‌نامه‌های دانشجویی می‌تواند منجر به آشنایی بیشتر فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها با فضای پارک‌ها، مراکز رشد و واحدهای فناور شود و امید به ایجاد خوداشتغالی و راه اندازی کسب و کارهای شخصی در این دانشجویان افزایش خواهد یافت.
همچنین دانشگاه گیلان و پارک علم و فناوری گیلان با هدف "فراهم کردن بستری مناسب به منظور تربیت نیروی متخصص و ایجاد اشتغال در کشور و گسترش زمینه‌های همکاری مشترک و استفاده بهینه از ظرفیت‌های موجود تفاهم نامه‌ای منعقد کرده است. در جزییات این تفاهم نامه آمده است؛ با توجه به چالش‌ها و مسائل متعدد پیرامون اشتغال که جامعه با آن مواجه است یکی از برنامه‌های اشتغال وزارت علوم تحقیقات و فناوری طرح دستیار فناوری به منظور هدایت هدفمند آموزه‌های دانشجویان و دانش آموختگان به سمت استفاده‌ی کاربردی و کسب تجربه عملی جهت شکل‌گیری دانشگاه جامعه محور، پاسخگو و کارآفرین و ایجاد انگیزه و حسن نشاط و القای تفکر آموزش پویا در دانشجویان و با هدف تربیت نیروی متخصص تنظیم و برنامه‌ریزی است.
این تفاهم‌نامه با موضوع همکاری مشترک طرفین در ساماندهی و اجرایی نمودن طرح دستیار فناوری بین طرفین امضا شد. از اهداف این تفاهم‌نامه می‌توان به ایجاد فرصت‌های شغلی برای دانشجویان و دانش‌آموختگان در واحدهای فناور و همچنین تکمیل فرآیند تبدیل ایده به محصول و تسریع روند انتقال فناوری اشاره کرد.
تکمیل فرایند تبدیل ایده به محصول و تسریع روند انتقال فناوری و ایجاد زمینه‌های مشترک جهت بهره مندی از توانمندی‌ها و خدمات متقابل پارک و دانشگاه از دیگر مواردی هست که در این تفاهم‌نامه به آن اشاره شده است. تقویت واحدهای و شرکت‌های دانش‌بنیان با تامین نیروی انسانی جزو اهداف دیگر این تفاهم‌نامه است.
سخن پایانی
بنا بر اعلام معاون فناوری وزارت علوم ۴۰ درصد از بیکاران را افرادی تشکیل می‌دهند که در دانشگاه‌های کشور درس خوانده‌اند با توجه به این آمار نگران کننده و همچنین شعار امسال که بر تولید فناورانه و اشتغالزایی دلالت دارد، تجدید نظر در تربیت نیروهای انسانی یک ضرورت انکار نشدنی است.
با تاسیس معاونت فناوری در وزارت علوم و طرح‌هایی که این وزارتخانه وعده اجرای آنها را داده و یکی از آنها طرح «دستیار فناوری» است، این امیدواری ایجاد شده که تربیت دانشجو در دانشگاه‌ها رنگ دیگری بگیرد و توان دانشجویان برای ورود و جذب به بازار کار افزایش یابد. حال باید دید اجرای این طرح‌ها، در عمل چه تغییری در آمار اشتغال فارغ التحصیلان دانشگاهی ایجاد می‌کند.
