ایرانی‌ها در تاریخچه کهن خود میراث‌های ماندگار، جشن‌ها و آئین‌هایی داشتند که فلسفه و کارکرد آن، انس و الفت بین خانواده‌ها بوده است.
امروز هجمه افسارگسیخته فضای مجازی و زندگی شهرنشینی سبب شده تا انسان بیش از هر زمان دیگر تنها شود و دورهمی هایی همانند یلدا، نوعی بازگشت این نسل تنها به خویشتن خویش است.
محمدرضا زربخش یک روانشناس در گفتگو با خبرنگار مهر درباره علل کمرنگ شدن دورهمی های خانوادگی در کشور گفت: زندگی مردم ایران همواره با انواع سنت‌ها و آیین‌هایی همراه بوده است که درواقع پدیده‌هایی فرهنگی و اجتماعی محسوب می‌شدند.
وی افزود: این سنت‌ها درگذر زمان دستخوش تغییراتی چون عبور از زندگی سنتی به صنعتی، کوچک شدن خانواده‌ها، همچنین کوچک شدن خانه‌ها و البته زندگی دیجیتال شده و رنگ باخته‌اند.
زربخش اضافه کرد: در این مسیر نباید از مشکلات اقتصادی و معیشتی هم غافل شد، بنابراین همه این عوامل سبب تفکیک اعضای خانواده از هم و حتی پراکندگی جغرافیایی آنان شده و ازاین‌رو تأثیر کنار هم بودن خانواده‌ها هم از بین رفت.
وی بیان داشت: در این میان آئین‌ها و سنت‌های کهن برجای‌مانده از گذشتگان و اجداد که وجه مشترک همگی آن‌ها ایجاد همدلی، همراهی و تحکیم بنیان خانواده با محور احترام به بزرگان است همچنان راهی مؤثر و قطعی برای درمان چالش «انسان تنها» در قرن حاضر است. آئین‌ها و سنت‌هایی که اگرچه عمر هزاران ساله دارند اما ضرورت و کاربرد آنان در دنیای کنونی نشان از اوج آینده‌نگری و بلندنظری گذشتگان ما و عمق تمدن ایرانیان دارد.
این دانشیار دانشگاه تأکید کرد: معرفی، افزایش شناخت جوانان و نیز آشنایی آنان با مراسم و آئین‌های کهن ایرانی و تاریخی ضرورتی به‌رسم امانت‌داری نسبت به میراث برجای‌مانده از گذشتگان و اجداد ماست و شب یلدا یا همان شب چله یکی از صدها سنت و آئین کهن در ایران است که اگرچه موردتوجه و بزرگداشت است اما همچنان آشنایی نسل جوان با حقیقت و نیت این مراسم نیازمند کار اطلاع‌رسانی است.
کمرنگ شدن این نوع مهمانی‌ها و یا دورهم جمع شدن فامیل‌ها و آشنایان در کنارهم سبب شد تا حجم زیادی از بهترین فرصت‌ها جهت انتقال دانش فرهنگی و اجتماعی به نسل بعدی از بین برود
زربخش با بیان اینکه درگذشته دورهمی ها و در کنار هم بودن خانواده‌ها در حل‌وفصل بسیاری از مسائل نقش مهمی را ایفا می‌کرد، تصریح کرد: کمرنگ شدن این نوع مهمانی‌ها و یا دورهم جمع شدن فامیل و آشنایان در کنار هم سبب شد تا حجم زیادی از بهترین فرصت‌ها جهت انتقال دانش فرهنگی و اجتماعی به نسل بعدی از بین برود و این‌یکی از پیامدهای پرضرر آن است و می‌توان گفت که یکی از راهکارهای ترویج کنار هم جمع‌کردن خانواده‌ها، برپایی سنت‌هایی چون شب یلدا یا به قول مازندرانی‌ها چله شو است.
وی اضافه کرد: نکته بسیار مهمی که در این‌گونه جشن‌ها و مناسبت‌ها باید به آن توجه داشت این است که نباید فقط به جنبه خوردن انواع مواد غذایی ویژه این مناسبت‌ها پرداخت بلکه باید به کارکرد فرهنگی آن توجه ویژه داشت.
زربخش بابیان اینکه نسل جدید با کارکرد فرهنگی سنت‌هایی چون یلدا بیگانه هستند، خاطرنشان کرد: بزرگ‌ترها باید با درگیر کردن نسل جدید و فرزندانشان در برگزاری این نوع جشن‌ها و سپردن بخشی از مسئولیت‌ها به آنان، برایشان جذابیت ایجاد کنند زیرا این نسل به جذابیت‌های کاذب و زودگذر عادت کرده‌اند.
این روانشناس با بیان اینکه، تأثیر مثبت این دورهمی ها بر فرزندان موضوع بسیار حائز اهمیتی بوده و بایستی برای احیای آن تلاش کرد، اظهار داشت: باید بپذیریم که بیشتر فرزندان از محیط خانه به‌نوعی فراری هستند و بیشترین وقتشان را در اتاق‌هایشان می‌گذرانند و به همین دلیل این‌گونه مناسبت‌ها فرصتی است تا با استفاده از بزرگ‌ترهایی مانند پدربزرگ و مادربزرگ که بچه‌ها به آنان علاقه دارند و برپایی شاهنامه و حافظ خوانی، قصه‌گویی و بیان داستان پرجاذبه چله شو آنان را ترغیب به حضور در این‌گونه مناسبت‌ها کرد.
وی یادآور شد که نقش رسانه‌ها در بیان تأثیر مثبت این سنت‌ها و آئین‌ها و فرهنگ‌سازی در جهت احیای آن‌ها را نباید نادیده گرفت.
علیرضا سعدی پور رئیس آموزش‌وپرورش تنکابن هم با صحه گذاشتن بر دلایلی چون مسائل معیشتی، رشد ابزارهای ارتباط‌جمعی و شبکه‌های مجازی و البته پدیده تک‌فرزندی در رنگ باختن این‌گونه جمع‌های خانوادگی گفت: آموزش‌وپرورش می‌تواند با تعلیم مهارت‌های زندگی، فرهنگ گفتمان را هم به والدین و هم به فرزندان بیاموزد.
وی افزود: خلأ گفتگوهای خانوادگی در جامعه بسیار احساس می‌شود و فرزندان این خلأ را در دوران نوجوانی و جوانی باروی آوردن به انواع آسیب‌های اجتماعی بروز می‌دهند بنابراین احیای فرهنگ گفتمان در خانواده‌ها و همچنین احیای سنت‌ها و بازگشت به هویت و اصالت در تربیت و پرورش صحیح فرزندان بسیار مؤثر خواهد بود.
احیای فرهنگ گفتمان در خانواده‌ها و همچنین احیای سنت‌ها و بازگشت به هویت و اصالت در تربیت و پرورش صحیح فرزندان بسیار مؤثر خواهد بود
مهران حسنی معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی مازندران در گفتگو با خبرنگار مهر درباره نقش مناسبت‌هایی چون یلدا در احیای دورهمی خانواده‌های ایرانی گفت: همواره در طول تاریخ، آئین‌ها و سنت‌های جذاب، فرصتی برای جمع شدن خانواده‌های ایرانی در کنار هم بوده و هست.
وی افزود: یلدا به‌عنوان شب زایش زمین با آن داستان افسانه‌ای بسیار زیبا که با پایان خوش نوروز همراه است، سنتی شاد برای خانواده‌های ایرانی بوده و چون دیگر آئین‌ها درواقع کارکرد فرهنگی و اجتماعی دارد.
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی مازندران بابیان اینکه در دهه‌های اخیر با رشد تکنولوژی و شبکه‌های اجتماعی دورهمی های پرسود و ثمر خانواده‌های ایرانی تا حدودی رنگ‌باخته است، اظهار داشت: ازآنجایی‌که یکی از وظایف وزارت میراث فرهنگی حفظ و احیای این مواریث است، این وزارتخانه در قالب اقامتگاه‌های بوم گردی، احیای این سنت‌های اصیل را دنبال می‌کند.
حسنی بابیان اینکه نیاز انسان امروز دیگر یک غذای جدید نیست، خاطرنشان کرد: ذائقه مردم در حال برگشت به داشته‌های کهن و سنت‌ها بوده و واحدهای بوم گردی وظیفه‌دارند در کنار احیای بافت‌ها و معماری‌های سنتی، غذاهای بومی و محلی، این سنت‌ها را نیز احیا کرده تا نسل جدید ضمن آشنایی با این نوع زندگی و معماری، غذاها و صنایع‌دستی، خرده‌فرهنگ‌ها و آئین‌های غنی‌مان را نیز بشناسند.
وی گفت: این اقامتگاه‌ها در جای‌جای مازندران در شب یلدا هم برنامه‌های خوبی را با تعقیب همان اهداف مذکور برگزار خواهند کرد.
نادر سحرخیز رئیس اداره میراث فرهنگی رامسر هم دراین‌باره به خبرنگار مهر گفت: سنت‌هایی چون یلدا با خود فلسفه شادی، نشاط و آموزه‌های فرهنگی و همچنین استحکام‌بخشی خانواده‌ها را به همراه داشته و از همین حیث بسیار حائز اهمیت هستند.
وی افزود: برپایی این‌گونه جشن‌ها در گذشته جدای از کارکرد سرگرم‌کنندهٔ آن، سبب ترویج فرهنگ گفتمان در خانواده‌ها شده و شاید به همین علت بود که بسیاری از موانع و مشکلات در خلال همین دورهمی ها با بهره‌گیری از اصل مشورت و مشارکت حل می‌شد.
سحرخیز بابیان اینکه همین فرهنگ گفتمان حلقه گمشده در افزایش دعاوی خانوادگی امروز می‌تواند باشد، اظهار داشت: در دورهمی خانوادگی گذشته، در کنار یادگیری و آموزش فرزندان، انواع بازی‌ها، شعرخوانی‌ها و سنت‌ها هم به نسل جدید انتقال داده می‌شد، موضوع مهمی که در دهه‌های اخیر به دلیل رشد زندگی ماشینی و سرگرمی‌های کاذبی چون ماهواره‌ها و شبکه‌های مجازی بسیار کمرنگ شده است.
وی بیان داشت: خوشبختانه با خودجوش بودن مردم در برگزاری جشن‌هایی چون یلدا، تیرما سیزده، شیلات کشی در روستای مران، باید گفت که ذائقه مردم در حال بازگشت به اصالت و هویتشان است.
رئیس اداره میراث فرهنگی رامسر بابیان اینکه برگزاری این جشن‌ها و آئین‌ها توسط مردم و به‌صورت خودجوش بسیار حائز اهمیت است، خاطرنشان کرد: میراث فرهنگی نقش اطلاع‌رسانی و پژوهشی در این زمینه داشته و درواقع دولت نمی‌تواند در برگزاری و احیای این جشن‌ها تأثیرگذار باشد زیرا در این صورت جنبه نمایشی پیداکرده و از کارکرد اصلی خود بازمی‌ماند.
