کد خبر: ۱۶۸۳۵
تاریخ انتشار: ۱۴ تير ۱۳۹۵ - ۱۳:۱۶
سیاست خارجی روسیه در دوران پس از جنگ سرد، از سیاست غرب گرایانه زاپادانیک گرای یلتسین تا دوران نگاه به شرق و اوراسیاگرایی پوتین در تحول بوده است .بدون شک سیاست خارجی کشورها عرصه ای متغیر است که به تبع نوع رژیم و نگرشهای حاکمان، قالب ها وشکلهای گوناگون به خود می گیرد.
به گزارش آرانیوز؛دکتر ایرج مزارعی کارشناس روابط بین الملل: سیاست خارجی روسیه در دوران پس از جنگ سرد، از سیاست غرب گرایانه زاپادانیک گرای یلتسین تا دوران نگاه به شرق و اوراسیاگرایی پوتین در تحول بوده است .بدون شک سیاست خارجی کشورها عرصه ای متغیر است که به تبع نوع رژیم و نگرشهای حاکمان، قالب ها وشکلهای گوناگون به خود می گیرد.

پوتین کوشیده است سیاست خارجی خود را بر اساس احیای  تفکرات  شوروی سابق و در عین حال روابط نزدیکتر با کشورهایی که منتقد  سیاستهای یک جانبه گرایی آمریکا هستند ،طراحی و تدوین نماید . در این راستا، پوتین با انتقاد از سیاستهای توسعه طلبانه آمریکا، یک جبهه جدید با حضور بازیگرانی نظیر ایران، چین، هند، برزیل و آفریقای جنوبی با هدف ایجاد یک وزنه تعادل در عرصه روابط بین الملل تشکیل داده است که  این خود  فرصتهای بی بدیل را برای گسترش روابط ایران و روسیه فراهم کرده است.

http://hendijan.ostan-khz.ir/Portals/26/DSC_7100.JPG

به نظر می اید روسیه برای تأمین منافع خود به بهبود و تعمیق روابط با ایران مبادرت ورزد و این فرصت خوبی برای ایران فراهم می کند تا در راستای تأمین منافع خود به همکاری گسترده تر با این کشور اهتمام داشته باشد.

قابل ذکر است روسیه و ایران در بسیاری از منافع و اهداف در دوران رئیس جمهوری پوتین مشترک بوده اند و ماهیت همکاریشان به همکاری استراتژیکی تغییر پیدا کرده است و روابطشان از بعد پراگماتیگی به جای اهداف بلندمدت واستراتژیکی تغیر یافته است.

تهران و مسکو به دلیل نگرش های ژئواستراتژیکی مشابه و با وجود تعارض منافع در بعضی مناطق در موضوعات  متنوعی با هم همگرا میباشند که میتوان به  مخالفت با  هژمونی آمریکا در روابط بین الملل، مبارزه با داعش و حمایت از دولت قانونی بشاراسد و سایر موارد اشاره کرد.

همگرایی در اسیای مرکزی و قفقاز        
        
الف) آسیای مرکزی
روابط ایران-روسیه، دارای منافع طولانی مدت منطبق بر هم در حل و فصل اختلافات منطقه ای و قومیتی است و  هر دو کشور منافع متقابلشان را در تأمین امنیت و ثبات در منطقه استراتژیکی آسیای مرکزی اعلام کرده اند. بر همین اساس هرگونه تنش و ناامنی در این منطقه برای روسیه و ایران که دارای محیط امنیتی مشترک هستند، تهدیدزا است.

در دکترین سیاست خارجی روسیه تشکیل کمربندی از همجواری مسالمت آمیز پیرامون مرزهای این کشور و تلاش برای نابودی زمینه های تنش و درگیری و پیشگیری از پیدایش مشکلات در مناطق نزدیک به روسیه به عنوان یکی از اهداف اصلی سیاست خارجی روسیه تعریف شده است. ایران تنها کشوری است که با این سه حوزه مرز مشترک دارد و این ویژگی جغرافیایی باعث شده تا نقش ممتازی در سیاست خارجی روسیه به طور طبیعی  داشته باشد .

ب) منطقه قفقاز 
از زمان فروپاشی اتحاد شوروی دریای خزر و قفقاز به دلیل منابع غنی نفت و گاز و موقعیت استراتژیکی و ژئوپلتیکی، مورد توجه بین المللی واقع شده است. این منطقه پس از حمله روسیه به گرجستان و به رسمیت شناختن یک جانبه استقلال آبخازیا و اوستیای جنوبی، موقعیت استراتژیکی جدیدی به خود گرفته است.

قفقاز به دلایلی از جمله حلقه وصل قاره اروپا و آسیا، پل ارتباطی شمال-جنوب و شرق-غرب، محل تلاقی تمدن های کهن، همسایگی جهان اسلام و مسیحیت، مسیر ترانزیتی نفت و گاز به اروپا، از اهمیت استراتژیک برخوردار میباشد.  قفقاز موزاییکی از اقوام مختلف است که هشت جمهوری خودمختار در شمال آن و سه جمهور مستقل و چهار جمهوری خود مختار در جنوب آن قرار دارد و مجاورت با دریای سیاه اهمیت آن را برای روسیه دوچندان کرده است. سیاست های منطقه ای روسیه، در قبال قفقاز به نظر می رسد عمدتاً تابع ملاحضات امنیتی و استراتژیک است و برای ایران نیز مجاورت قفقاز ناامن و درگیر در مسائل قومی و هویتی بحران ساز، نگرانی هایی را به دنبال دارد.

لذا منافع ایران و روسیه در منطقه قفقاز مخالفت با حضور قدرت های خارجی و حل بحران کشورهای این منطقه چون  گرجستان و آذربایجان است.

همگرایی در منطقه خلیج فارس

عواملی در تقویت همکاریهای ایران و روسیه در منطقه خلیج فارس نقش دارند که یکی به توان بالای کنشگری ایران در کشورهای عراق، افغانستان، سوریه، لبنان و فلسطین مربوط است و عامل دیگر مربوط به انقلاب های عربی و روی کار آمدن حکومت های متمایل به غرب که در تعارض با منافع روسیه و ایران است و زمینه را برای همکاری بیشتر این دو کشور برای جلوگیری از سناریوهای همانند فراهم می کند.

از دوران پوتین نگاه به  این منطقه و احیای ارتباط با متحدین سابق جان گرفته و روابط با دیگر کشورها نیز از سر گرفته شده است. اولویت های سیاست خارجی این کشور در منطقه، رابطه با کشورهای ایران، ترکیه، عراق و کشورهای جنوبی خلیج فارس بوده است. همچنین برای روسیه روابط با کشورهای سوریه، مصر، اردن، لبنان، فلسطین و اسرائیل اهمیت دارد.

در منطقه خاورمیانه سه عامل باعث شده تا فرصت جدیدی در این حوزه برای همکاری منطقه ای ایران و روسیه فراهم شوه که میتوان به تقویت جایگاه و نقش ایران در تحولات این منطقه به دلیل روی کار آمدن دولتی شیعه و طرفدار ایران در عراق ، فعالتر شدن روسیه در روند تحولات خاورمیانه و خلیج فارس و بحران سوریه اشاره کرد.

منطقه خاورمیانه و به ویژه بحران سوریه که تبدیل به بحران بین المللی شده است نمایانگر منافع مشترک دو کشور است و مشترکات فراوان میان سیاست ایران و روسیه در ارتباط با تحولات سوریه را می توان در موارد ذیل خلاصه کرد:

الف-از دیدگاه ایران، ‌سوریه خط مقدم جبهه مقاومت است و اگر دولتی غربی در سوریه بر سرکار آید به نفع ایران و جبهه مقاومت نخواهد بودو ‌ایران از دولتی حمایت می‌کند که متحد مقاومت است. از نگاه روسیه این وجه موضوع که نباید در سوریه با مداخله غرب حکومتی طرفدار آمریکا در دمشق به قدرت برسد با نگاه ایران نزدیک است.
ب- هم ایران و هم روسیه ازانجام اصلاحات در ساختار نظام سیاسی کنونی سوریه حمایت می‌کنند.

ج- روسیه و ایران با مداخلات سایر کشورها در زمینه مسلح کردن مخالفان اسد به شدت مخالف هستند

4 روسیه و ایران با به قدرت رسیدن گروه‌های اسلامی تندرو وهابی که با عربستان ارتباط نزدیک دارند مخالف هستند.

همگرایی روسیه و ایران در سطح فرا منطقه ای

 روسیه بطور پیوسته از قرن هیجدهم به بعد خواستار نقش بین المللی بوده و توانسته است این نقش را کمابیش بازی کند. اگرچه درجه و شدت نقش بین المللی روسیه متغیر و تابعی از میزان قدرت آن بوده اما تمایل استراتژیک به ایفای نقش بین المللی در سیاست خارجی روسیه همواره پایدار مانده است. در نتیجه ایفای چنین نقشی با در نظر گرفتن جغرافیای ایران و نزدیکی جغرافیای روسیه با آن، مستلزم توجه به ایران به عنوان موضوعی بین المللی برای طراحان و مجریان سیاست خارجی روسیه بوده است.

در روابط میان ایران و روسیه طی چند قرن گذشته عنصر بین المللی به گونه ای پیوسته برجسته بوده است عواملی از قبیل جغرافیای استراتژیک، تمایلات استراتژیک ایران و روسیه و پیوند ژئوپلتیک روابط ایران و روسیه با مناسبات قدرت های جهانی علت اهمیت عنصر بین المللی در روابط دو کشور است.

در رابطه با زمینه های فرا منطقه ای همکاری ایران و روسیه نیز به مواردی زیر میتوان اشاره کرد:

۱- دو کشور ایران و روسیه با نظام بین المللی تک قطبی، هژمونی و یکجانبه گرایی آمریکا مخالفت جدی دارند.

2 جلوگیری از گسترش ناتو از مهمترین موضوعات مشترک در حوزه سیاست خارجی ایران و روسیه است.

3- ایران و روسیه نسبت به برخورد دوگانه غرب در زمینه حقوق بشر و دموکراسی معترضند و در بیانیه های متعدد به وجود استاندارد دوگانه در غرب برای مواجه با این موضوع اشاره کرده اند و از آن انتقاد می کنند.

نتیجه

تحولات منطقه ای در آسیای مرکزی و قفقاز و خاورمیانه، که به افزایش اهمیت حضور و کنشگری ایران منجر شده است روسیه را ملزم کرده است که برای تأمین منافع خود حداقل در کوتاه مدت یا میان مدت به بهبود و تعمیق روابط با ایران مبادرت ورزد و این فرصت خوبی برای ایران فراهم می کند تا در راستای تأمین منافع خود به همکاری گسترده تر با این کشور مبادرت ورزد.

ابقای پوتین در مسند ریاست جمهوری  هم که در قیاس با مدمدوف بدبینی و سیاست های تقابلی اش نسبت به غرب بیشتر است تا سال ۲۰۱۸ فرصت خوبی برای همکاری دو کشور مهیا می کند زیرا در حالت افزایش تنش در میان روابط روسیه و غرب، نقش دولت به جای گروههای اقتصادی در دستگاه تصمیم گیری سیاست خارجی روسیه افزایش پیدا می کند و این مسئله به اهمیت بیشتر و برجسته شدن رابطه با ایران در دستگاه دیپلماسی خارجی روسیه می انجامد.
نظرشما
پربازدیدها
آخرین اخبار