به گزارش آرانیوز، «بارندگی‌های سه روزه در استان خوزستان علاوه بر اینکه به ۳۶۶ خانوار شامل ۱۸۳۰ نفر خسارت وارد کرد، پل شهرک طالقانی در اندیکا را به زیر آب برد و به دلیل زیر آب رفتن این پل یک خودرو در دره مجاور سقوط کرد و یکی از سرنشینان آن دچار حادثه شد که پس از رهاسازی، احیاء و انتقال به مراکز درمانی به دلیل شدت جراحات جان باخت.»
این بخشی از خبرهایی است که در روزهای اخیر از خسارات ناشی از بارندگی در استان خوزستان منتشر شده است. خبرهایی که حکایت از شدت باران‌های پاییزی در این استان دارد. این چندمین بار است که با آغاز فصل پاییز استان خوزستان با آبگرفتگی و سیل روبه‌رو شده است. شرایطی که بناهای تاریخی این استان از جمله سازههای آبی شوشتر و چغازنبیل را نیز تحت تاثیر قرار داده است. اتفاقی که سایر بناهای تاریخی در استان‌های دیگر ایران نیز از آن مستثنی نیست. اغلب سایت‌ها و بناهای تاریخی غیرمسقف در ایران تحت تاثیر تغییرات آب و هوایی و خشکسالی قرار دارند. اما چه اقدامی می‌توان در راستای حفظ این بناهای تاریخی در برابر این پدیده‌های طبیعی انجام داد؟
علی اسدی، استادیار گروه باستان‌شناسی دانشگاه هنر شیراز و سرپرست گروه کاوش آبراهه‌های تخت جمشید در گفت‌وگو با «ابتکار» درباره اثرات بارندگی بر بناهای تاریخی و نحوه نگهداری از آنها در برابر عوامل طبیعی چون باران و سیل می‌گوید: «عوامل طبیعی به‌ویژه بارندگی می‌تواند سبب آسیب به بناهای تاریخی شود و از آنجایی که در ایران بارندگی ناگهانی و سیل آسا رخ می‌دهد، ممکن است آب به داخل بنا نفوذ کرده و سبب آسیب جدی به آن شود. بنابراین در مواردی باید پوششی روی بنا وجود داشته باشد و بناها و آثار تاریخی که در معرض چنین خطری قرار دارند و پوششی از آنها محافظت نمی‌کند، باید هر چه سریع‌تر برای آنها چاره‌ای اندیشیده شود.»
او درباره نحوه نگهداری آثار تاریخی در برابر این پدیده طبیعی ( بارندگی) می‌گوید: «نگهداری از بناهای تاریخی، از یک بنا تا بنای دیگر، از یک موقعیت جغرافیایی و شرایط اقلیمی تا موقعیت جغرافیایی و اقلیمی دیگر و همچنین با توجه به شرایطی که خود بنا از نظر مواد و مصالح ساخت دارد، متفاوت است. ممکن است تاثیرات بارندگی بر روی بنا زیاد باشد و اگر چاره‌ای برای نگهداری از بنا اندیشیده نشود این امکان وجود دارد تا بنا به صورت کامل از بین برود یا آسیب‌های جبران‌ناپذیری به اثر وارد شود که به هیچ نحوی قابل بازگشت نباشد.» اسدی ادامه می‌دهد: «در این شرایط، متولیان و کارشناسان میراث تاریخی باید بین منظر طبیعی و بکر و دست‌نخورده یک بنا و یا آسیب‌دیدگی جدی آن اولویت خود را انتخاب کنند.»
سرپرست تیم کاوش آبراهه‌های تخت جمشید ایجاد پوشش بر روی بنا را یکی از راه‌هایی حفاظت می‌داند و می‌گوید: «به نظر من حفاظت فیزیکی هر بنایی باید نسبت به نگهداری منظر آن در اولویت باشد. چرا که برگرداندن منظر به حالت طبیعی در بیشتر موارد قابل انجام است.» او به ویژگی‌های پوشش بناها اشاره می‌کند و می‌گوید: «پوششی که براساس چهارچوب و اصول درست طراحی شود و با بنا همخوانی داشته باشد و کارآیی داشته باشد و کمترین خدشه را بر منظر آن بنا داشته باشد، می‌تواند بهترین گزینه برای حفاظت از بنا باشد.» اسدی به بناهای ارزشمندی که نیازمند پوشش برای حفاظت از عوامل طبیعی است اشاره می‌کند و می‌گوید: «کوه خواجه در استان سیستان در معرض خطر است. این مجموعه، شامل بناهایی از خشت و گلی است و در معرض آسیب جدی قرار دارد. از جمله از این جهت که تنها نقوش برجسته های گلی ساسانی را به یادگار دارد، بسیار ارزشمند است. البته نقش بسته‌های گلی ساسانی در کوه خواجه به شدت آسیب دیده و فقط بخش کمی از آن باقی مانده است.»
او با بیان اینکه حفاظت و نگهداری حتی بر کاوش نیز اولویت دارد، می‌گوید: «چند سال پیش که با مسئولان سابق میراث زابل صحبت می‌کردم گلایه‌مند بود که چرا سالانه صدها میلیون تومان صرف کاوش شهر سوخته می‌شود ولی برای حفاظت آثاری به این مهمی در کوه خواجه یک ریال نیز تخصیص داده نمی‌شود. این در حالی است که مجموعه آثار مهم کوه خواجه می‌تواند با پوشش اندکی مورد محافظت قرار گیرد.» سرپرست تیم کاوش آبراهه‌های تخت جمشید به لزوم اولویت بخشی حفاظت از بناها تاریخی در ایران اشاره می‌کند و می‌گوید: «در شرایطی که اثری در حال از بین رفتن است بودجه باید به حفاظت تعلق گیرد. پژوهش در هر زمان دیگری می‌تواند انجام شود ولی زمانی که یک اثر از بین رود غیرقابل بازگشت است.»
اسدی درباره آثار و بناهای تاریخی استان خوزستان که در این چند روز امکان آسیب‌دیدگی از طریق بارندگی دارند، می‌گوید: «چغازنبیل بنایی آجری است و از آنجایی که آجر کمتر با بارندگی آسیب می‌بیند. خطر چندانی این بنا را تهدید نمی‌کند. مضاعف بر این منظر در چغازنبیل بسیار مهم است و یکی از ویژگی‌های تاثیرگذار این بنا، داشتن منظری طبیعی و بکر است. اما بخش‌های فوقانی بنای چغازنیل که حالت تپه دارد می‌تواند با مقاوم‌سازی و اقداماتی که مانع از آسیب رساندن و فرسایش خاک از طریق باران می‌شود، بدون ایجاد پوشش بر روی بنا محافظت کرد.»
او می‌گوید: «اما اگر بنایی وجود دارد که بارندگی باعث تخریب آن شده و راه دیگری جز پوشش وجود ندارد که از آن محافظت کند، باید پوششی متناسب با بنا برای آن در نظر گرفته شود تا زمانی که شرایط مناسبی فراهم شود تا پوشش برداشته شود و منظر را به حالت طبیعی بازگرداند.» او درباره آسیب وارده بر سازههای آبی شوشتر می‌گوید: «سازههای آبی شوشتر مرتبط با آب هستند و در برابر آب بسیار مقاوم هستند. این سازه‌ها گرچه به نظر می‌رسد نیاز به پوشش ندارند اما باید با مصالح همخوان با بنا مرمت و مقاوم‌سازی شود به نحوی که در مقابل بارندگی مقاومت کنند. ضمن اینکه باید از نفوذ آب در بنا جلوگیری کرد و راه خروج آب از بنا را فراهم کرد. مشابه همان کاری که تیم کاوش ما بین سال‌های 90 تا 95 طی 3 دوره کاوش در تخت جمشید انجام داد و آب‌راه‌ها را باز کردیم و مشکل آبگرفتگی در تخت جمشید را برطرف کردیم.»
سرپرست تیم کاوش آبراهه‌های تخت جمشید از امکان در معرض آسیب قرار گرفتن بناهای تاریخی توسط فرسایش خاکی در خوزستان خبر می‌دهد و می‌گوید: «طبیعت خوزستان متفاوت از سایر استان‌ها است و از آنجایی که باران‌های سیل‌آسا و ناگهانی دارد شاید با فرسایل خاکی بیشتری نسبت به سایر استان‌های ایران روبه‌رو باشد و بناهای تاریخی بیشتر در معرض خطر باشد. با این حال باید حفاظت از بناهای تاریخی در مقابل منظر اولویت باشد. اینجا ما مجبوریم که منظر را به صورت موقت فدای حفاظت فیزیکی آثار کنیم.»
اسدی با اشاره به نمونه‌های موفق پوشش در حفظ بناهای تاریخی می‌گوید: «اگر حفاظت نبود برخی از سایت‌های تاریخی کامل از بین رفته بود. اگر حفاظ بر روی «تپه نوشیجان»، «بندیان درگز» و «تنب پرگان» در دشت جناح (مهران) استان هرمزگان ایجاد نمی‌شد، امروز اثری از سازههای آن وجود نداشت.»
