کد خبر: ۴۰۹۸۱
تاریخ انتشار: ۱۸ مهر ۱۳۹۷ - ۰۹:۰۵
«بازگشت کارت سوخت» به چالش این روزهای دست‌اندرکاران و تحلیلگران حوزه انرژی تبدیل شده است.
به گزارش آرانیوز، زمان برنامه‌ریزی برای بودجه سال ۹۷ بود که برخی از کارشناسان و نمایندگان مجلس از دولت خواستند با سهمیه‌بندی بنزین بار دیگر استفاده از کارت‌های سوخت را به جریان بیندازد. از همان زمان سایت‌های خبری روزی بازگشت این کارت را تیتر می‌کنند، روز دیگر از بسته‌شدن پرونده این طرح خبر می‌دهند. تا اینکه صحبت‌های وزیر نفت از احتمال بازگشت کارت سوخت، رنگ و بوی جدی‌تری به آن بخشید. هدف از استفاده از این کارت‌ها در ابتدای امر مدیریت مصرف سوخت و جلوگیری از قاچاق آن است. با این حال در دولت احمدی‌نژاد که این طرح اجرا شد نه‌تنها مصرف سوخت کاهش پیدا نکرد، بلکه برخی مفاسد جدید هم شکل گرفت. با اینکه هنوز تصمیم نهایی برای احیای کارت سوخت گرفته نشده، اما خبرها حاکی از احتمال احیای مجدد کارت سوخت با سهمیه ۶۰لیتر در ماه بدون افزایش قیمت بنزین است.

زمانی که دولت لایحه بودجه سال جاری را تقدیم مجلس کرد، در آن افزایش قیمت بنزین تا 1500تومان را پیش‌بینی کرده بود. اما کمیسیون تلفیق بودجه که همزمان با جریانات دی‌ماه این لایحه را بررسی می‌کرد، در اقدامی پوپولیستی اقدام به حذف این بند کرد و تصمیم گرفت بنزین را با قیمت‌های پیشین یعنی 1000تومان مصوب کند. در همین زمان مرکز پژوهش‌های مجلس با انتشار گزارشی که به موضوع هدفمندکردن یارانه‌ها و افزایش قیمت حامل‌های انرژی اختصاص داشت، پیشنهاد احیای مجدد سهمیه‌بندی بنزین، البته با اختصاص سهمیه به هر خانوار (به جای هر خودرو) و همچنین افزایش تعرفه سایر حامل‌های انرژی برای پرمصرف‌ها با‌ درصد بیشتر را مطرح کرد تا درآمد مدنظر دولت از این محل با کاهش آثار تغییر قیمت بر دهک‌های پایین جامعه که عموما کم‌مصرف‌تر هم هستند، محقق شود. 

از همان زمان بود که بازگشت مجدد کارت سوخت بر سر زبان‌ها افتاد و تا امروز که هفت ماه از سال می‌گذرد گمانه‌زنی‌ها ادامه دارد، با این تفاوت که وزیر نفت در روزهای اخیر در پاسخ به سوالی مبنی بر بازگشت کارت سوخت آن را رد و تکذیب نکرد تا شایعات بیش از هر زمانی رنگ واقعیت به خود بگیرد. اما اگر دولت و مجلس قصد اجرای چنین طرحی را دارند، پرسش این است که چرا طی این سال‌ها کارت سوخت در دست مردم را جمع‌آوری کردند و حتی این امکان را از برخی‌ جایگاه‌های سوخت حذف کردند؟ اقدامی که خود هزینه‌های زیادی را به دوش دولت گذاشت و اکنون می‌خواهند هزینه‌ای جدید برای دولت بتراشند. از سوی دیگر چنین طرح‌هایی را حتی نمی‌توان آزمون و خطا نامید، زیرا یک‌بار در گذشته به اجرا رسیده‌اند و نتیجه‌ای جز شکست نداشته‌اند. متاسفانه زمانی که دولت نهم اقدام به سهمیه‌بندی بنزین کرد، در عمل دو نرخ در بازار به وجود آمد. 

مشخص است هر کالایی که با دو نرخ عرضه شود، در نهایت موجبات فساد و سودجویی را فراهم می‌سازد. با اینکه هدف از اجرای سهمیه‌بندی بنزین و واگذاری کارت‌های سوخت کاهش قاچاق و پایین‌آوردن مصرف سوخت بود، اما در نهایت این امر خود عاملی برای افزایش قاچاق شد و در کنار آن به بازار سیاه بنزین هم دامن زد.

 همچنین با اینکه برای مصرف‌کنندگان سقف برداشت تعیین کرده بودند، اما هر زمان که ذخیره کارت سوخت به پایان می‌رسید، آنها می‌توانستند با پرداخت مابه‌التفاوت 300تومانی برای هر لیتر بنزین به‌صورت آزاد اقدام به مصرف آن کنند که این امر نیز در عمل هدف کاهش مصرف سوخت را به حاشیه راند. از سوی دیگر، پایین نگه‌داشتن قیمت بنزین یارانه‌ای است که دولت به دارندگان خودرو و مصرف‌کنندگان آن می‌پردازد؛ یعنی باعث می‌شود هر شخص هر ه بنزین بیشتری مصرف کند، یارانه‌ای بیشتری بگیرد. همین امر اجرای عدالت اجتماعی را هم زیرسوال می‌برد. تحقیقات مراکز دانشگاهی نشان می‌دهد که در حال حاضر قیمت واقعی بنزین باید در محدوده 6000تومان باشد، اما این محصول در ایران 1000تومان فروخته می‌شود. بر این اساس برای هر لیتر بنزین 5000تومان یارانه در نظر گرفته می‌شود؛ یعنی اگر فردی که ماشین چندصدمیلیاردی سوار می‌شود اگر روزانه پنج لیتر بنزین مصرف کند، هر روز 25‌هزار تومان یارانه از دولت دریافت می‌کند، در حالی که اقشار ضعیفی که توانایی خرید خودرو ندارند، از این یارانه محروم می‌مانند.

 در نتیجه به‌نظر می‌رسد واقعی‌کردن قیمت بنزین، اما به‌صورت پلکانی، تصمیمی صحیح‌تر نسبت به سهمیه‌بندی سوخت و استفاده از کارت‌های هوشمند باشد. از سوی دیگر، در همان روزهای اول اجرای این طرح که برای اولین‌بار در سال86 اتفاق افتاد افراد متمول برای اینکه چند کارت سوخت داشته باشند، اقدام به خرید خودروهای فرسوده ارزان‌قیمت کردند تا بتوانند از مزیت کارت سوخت آن استفاده کنند. اکنون نیز که برخی پیشنهاد می‌دهند دولت به هر خانوار یک کارت سوخت اختصاص بدهد مشخصا فساد دیگری شکل می‌گیرد، به‌طوری که در این دوره خرید و فروش کارت سوخت رایج می‌شود. یا افراد می‌توانند به نام دیگری خودرو بخرند و کارت سوخت آن را استفاده کنند. البته این کارت‌های سوخت صرفا برای مصرف آن خریداری نمی‌شود، بلکه عده‌ای با آن بنزین می‌خرند و به قیمت آزاد آن را می‌فروشند.

شکست طرح پلکانی افزایش قیمت بنزین

افزایش پلكانی قیمت بنزین، طرحی بود که دولت اصلاحات در روزهای آخر فعالیت خود به مجلس برد و بر اساس آن رئیس دولت وقت بر افزایش 20‌درصدی سالانه نرخ سوخت طی دوره پنج‌ساله و رسیدن به قیمت‌های فوب خلیج‌فارس تاكید داشت. 

اما مجلس هفتم آن را رد کرد و پافشاری دولت نهم بر ثابت نگه‌داشتن قیمت سوخت نیز اقدامی پوپولیستی بود که در نهایت منجر به فاصله‌گیری قیمت بنزین در ایران با سایر کشورها شد. با اینکه طرح دولت اصلاحات با هدف کاهش قاچاق سوخت و افزایش درآمدهای دولت به مجلس رفت، اما نگاه غیراقتصادی و تک‌بعدی به این طرح باعث شد تا امروز فاصله زیادی بین نرخ بنزین ایران و سایر کشورها ایجاد شود. به‌طور مثال اکنون بنزین در ترکیه 10برابر ایران قیمت دارد. همین امر خود جذابیت فراوانی برای سودجویان دارد و باعث می‌شود آنها با خارج‌کردن غیرقانونی بنزین از کشور، جیب خود را هر روز پرپول‌تر کنند. با این حال دولت دوازدهم نیز در لایحه بودجه سال 97 بار دیگر موضوع افزایش پلکانی قیمت سوخت را مطرح کرد و این‌بار نوبت کمیسیون تلفیق بودجه مجلس دهم بود که با آن مخالفت کند تا همچنان بنزین با نرخ 1000تومان عرضه شود. مشخص است در چنین شرایطی رانندگان خود را ملزم به رعایت مصرف سوخت نمی‌کنند، زیرا فرهنگسازی درستی هم در زمینه رعایت الگوی مصرف سوخت صورت نگرفته است. 

کافی است در این راستا فقط نگاهی به خیابان‌های پرترافیک کلانشهرهایی همچون تهران داشته باشیم؛ بیشتر خودروهایی که در این خیایان‌ها تردد دارند تک‌سرنشین هستند. بر همین اساس روز گذشته رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس اعلام کرد که مصرف سوخت کشور نامتعادل است و نیمی از این مصرف باید حذف شود. 

بر همین اساس تا یک ماه آینده درباره استفاده از کارت هوشمند سوخت تصمیم‌گیری می‌شود. اما باید تاکید شود که این طرح یک‌بار به اجرا گذاشته شده و امتحان خود را پس داده است. حال به‌نظر می‌رسد برای یک‌بار هم که شده مجلس و دولت باید تصمیمی قاطع و شجاعانه برای مدیریت مصرف سوخت بگیرند و به آن نرخ واقعی ببخشند. شاید بازگشت کارت سوخت تا حدودی به کاهش مصرف بنزین کمک کند، اما در نهایت تا زمانی که شکاف قیمتی بین این فرآورده نفتی در ایران و سایر کشورها وجود داشته باشد، قاچاقچیان راهی برای دورزدن قانون پیدا می‌کنند و به تخلفات خود ادامه می‌دهند که امید می‌رود در تصمیمی که قرار است تا پایان ماه گرفته شود، مسئولان برای این موارد هم راه چاره‌ای بیندیشند.

نظرشما
پربازدیدها
آخرین اخبار